Złamanie rzepki

Rzepka w kolanie

Rzepka to mała kość (trzeszczka) przypominająca trójkąt o zaokrąglonych brzegach, znajdująca się z przodu stawu kolanowego - w miejscu zetknięcia się kości udowej z kością piszczelową. Łączy mięśnie przedniej części uda poprzez ścięgno końcowe mięśnia czworogłowego z kością piszczelową. Tylna strona rzepki wraz z końcami kości udowej pokryta jest chrząstką stawową, która pomaga kościom łatwo ślizgać się po sobie w trakcie poruszania kolanem.

Co to jest złamanie rzepki?

Złamanie rzepki to urazowe uszkodzenie rzepki spowodowane bezpośrednim uderzeniem lub gwałtownym przykurczem mięśnia czworogłowego uda przy zgiętym kolanie, które mogą prowadzić do utraty mechanizmu wyprostnego kolana. Diagnoza może być postawiona na podstawie badania klinicznego i potwierdzona zdjęciami rentgenowskimi kolana. Leczenie złamanej rzepki polega na unieruchomieniu kończyny w stawie kolanowym lub zespoleniu chirurgicznym w zależności od przemieszczenia złamania. Pacjenci często określaną ten uraz jako pęknięcie rzepki, choć w nomenklaturze medycznej określa się go jako złamanie rzepki.

Rodzaje złamań rzepki

• Złamanie stabilne - jest to złamanie rzepki bez przemieszczenia, gdzie kawałki kości mogą pozostawać w kontakcie ze sobą lub być oddzielone zaledwie o milimetr lub dwa. 
• Złamanie z przemieszczeniem - jest to typowe złamanie rzepki, w którym złamane końce kości są oddzielone i część rzepki nie układa się prawidłowo, a gładka powierzchnia stawu może być zakłócona. 
• Złamanie wieloczęściowe - jest to złamanie kości, w którym mieliśmy wyraźny uraz i rzepka rozpada się na trzy lub więcej kawałków. 
• Złamanie otwarte - w tym rodzaju złamania rzepki kość pęka w taki sposób, że jej fragmenty wystają przez skórę, co niesie za sobą dodatkowe ryzyko infekcji zarówno rany, jak i kości.

Jakie są objawy złamania rzepki?

• ból z przodu kolana,
• silny ból i tkliwość zlokalizowana w obrębie rzepki,
• pojawienie się krwiaka z przodu kolana,
• czasami przy złamaniu z przemieszczeniem - pojawia się wyczuwalna przestrzeń pomiędzy odłamami rzepki,
• brak możliwości wyprostowania kolana z powodu przerwania aparatu wyprostnego stawu kolanowego,
• silny ból w momencie zginania kolana z powodu odsuwania się od siebie odłamów kostnych.

Złamanie rzepki - diagnostyka

Lekarz ortopeda badanie diagnostyczne rozpoczyna od badania klinicznego. Podstawowym badaniem obrazowym jest rentgen (RTG) całego stawu kolanowego. Jeśli jest podejrzenie innej patologii np. uszkodzenia przyczepów ścięgna czworogłowego uda do rzepki lub uszkodzenia więzadła rzepki, to badaniem, które najlepiej te tkanki miękkie zobrazuje jest USG. 

Jak leczy się złamanie rzepki?

Jeśli mamy do czynienia ze złamaniem z przemieszczeniem, czyli odłamy kostne się rozchodzą, wówczas decydujemy się na leczenie operacyjne, a następnie rehabilitację. Jeśli zabiegu nie można wykonać zaraz po urazie, wówczas kończyna zostaje unieruchomiona opatrunkiem gipsowym, jeśli jest to wykonywane w warunkach oddziału ratunkowego. W innym przypadku, gdy Pacjent podejmuje leczenie w klinice ortopedycznej, wówczas zakładana jest orteza obejmująca udo i podudzie - na sztywno, bez żadnego ruchu. 

Gdy rzepka jest złamana w wyniku urazu, ale nie dochodzi do przemieszczenia żadnych odłamów, wówczas można przejść do leczenia nieoperacyjnego - zachowawczego. Następuje usztywnienie kończyny w wyproście przy użyciu łuski gipsowej tzw. longety, lub wykorzystując ortezę ustawioną w wyproście. Usztywnienie kończyny trwa ok. 6 tygodni. Po tym okresie rozpoczyna się rehabilitacja.

Rehabilitacja po złamaniu rzepki

Wizytę u fizjoterapeuty należy rozpocząć jeszcze wcześniej, niż wspomniane sześć tygodni od zdjęcia usztywnienia. W tym wcześniejszym okresie wskazana jest terapia manualna oraz ćwiczenia innych stawów, by kończyna przy tym unieruchomieniu nie straciła swojej funkcji. Powrót do pełnej sprawności następuje po ok. 3 miesiącach od momentu złamania rzepki. Powrót do sportu jest możliwy, gdy mamy całkowity zrost rzepki i po zakończeniu okresu rehabilitacji - czyli przywrócenia pełnej ruchomości i siły w kończynie dolnej.

Powiązane artykuły:

Poznaj inne możliwe urazy i kontuzje stawu kolanowego.

Bibliografia: 

• Ortho Bullets - Patella Fracture - Devon Myers DO - 2022
• OrthoInfo - Patellar (Kneecap) Fractures - Jason A. Lowe, MD, Robert P. Dunbar, MD - 2017
• Physiopedia - Patellar Fractures - Rachael Lowe
• Patellar Fractures - Anatomy, Mechanics, and Surgical Management - Howatt, Jonathan MD1; Liew, Allan S. MD, FRCSC1; Wilkin, Geoffrey MD, The Journal of Bone and Joint Surgery 103(23):p 2237-2246, December 1, 2021. | DOI: 10.2106/JBJS.20.01478
• National Library of Medicine - Patella Fractures - T David Luo; Dominic V. Marino; Holly Pilson. - 2022