Badania wydolnościowe

Wydolność fizyczna w potocznym rozumieniu oznacza zdolność do ciężkich lub długotrwałych wysiłków fizycznych wykonywanych z udziałem dużych grup mięśniowych bez szybko narastającego zmęczenia i warunkujących go zmian w środowisku wewnętrznym organizmu, a także zdolność do sprawnego usuwania zaburzeń homeostazy. Wyznacznikiem tak rozumianej wydolności jest pułap tlenowy (VO2max) oraz próg przemian anaerobowych (PPA). Oba te parametry mają szerokie zastosowanie zarówno w ocenie wydolności ogólnej, jak i wyznaczaniu obciążeń treningowych stosowanych w treningu rehabilitacyjnym, rekreacyjnym oraz sportowym.

Pułap tlenowy VO2max

Oznaczanie

Pułap tlenowy to maksymalna ilość tlenu, która może być zużyta przez organizm w ciągu jednej minuty wysiłku o maksymalnej intensywności. Parametr ten oddaje biologiczny potencjał organizmu. Pułap tlenowy zależy od szeregu czynników związanych ze sprawnym działaniem układu oddechowego, krwionośnego oraz mięśniowego. Dla większości ludzi wartość VO2max waha się między 20 i 85 ml/kg/min. Im większa wartość pułapu tlenowego, tym więcej energii w czasie wysiłku fizycznego jesteśmy w stanie pozyskać z tlenowych, bardziej efektywnych źródeł.

Metoda oceny

  • W Rehasport przyjęliśmy metodę bezpośrednią oznaczania pułapu tlenowego. Metoda ta opiera się na wykonaniu przez badaną osobę 15-20 minutowego ciągłego wysiłku o wzrastającej intensywności aż do uzyskania indywidualnego maksymalnego obciążenia. Podczas próby, w sposób ciągły, przy użyciu ergospirometru, rejestrowane są parametry krążeniowe (HR – częstość skurczów serca) oraz oddechowe (m. in.VO2 – ilość pobieranego tlenu, VCO2 – ilość wydalanego dwutlenku węgla, Ve – wentylacja minutowa płuc). Pobór tlenu obliczany jest przez system komputerowy na podstawie różnicy w zawartości tlenu między powietrzem wdychanym a wydychanym pomnożonej przez minutową wentylację płuc.

Próg przemian anaerobowych (PPA)

Próg przemian anaerobowych to ściśle określone obciążenie wysiłkowe, przy którym zaczynają dominować beztlenowe procesy resyntezy ATP niezbędne do pokrycia zapotrzebowania energetycznego pracującego organizmu. Przekroczenie takiej intensywności wysiłku fizycznego (intensywności progowej) wiąże się z nagłym przyrostem mleczanu we krwi, co prowadzi do niekompensowanej kwasicy metabolicznej, a w efekcie do szybkiego zmęczenia organizmu. Im wyższa progowa intensywność wysiłku fizycznego, tym koszt fizjologiczny wykonywanej pracy jest niższy, a czas jej trwania może być dłuższy (pokrycie zapotrzebowania energetycznego w wysiłkach podprogowych odbywa się przede wszystkim na drodze resyntezy tlenowej ATP – bardziej ekonomicznej niż beztlenowa).

Obciążenie odpowiadające PPA jest uznane za najskuteczniejsze w treningu wytrzymałościowym. Dzieje się tak dlatego, że PPA jest obciążeniem wysiłkowym, które w największym stopniu aktywuje przemiany tlenowe w pracujących mięśniach (usprawnia metabolizm wysiłkowy), a także w sposób najbardziej skuteczny „dopinguje” układ krążeniowo-oddechowy, którego funkcja – obok metabolizmu mięśniowego – determinuje poziom wydolności fizycznej.

Metody pomiarowe

  • Pierwsza z nich, inwazyjna, opiera się na obserwacji krzywej zmian stężenia mleczanu we krwi podczas wysiłku. Metoda ta, inaczej zwana krwawą, polega na wykonaniu przez badaną osobę wysiłku o wzrastającej intensywności. Każde obciążenie wysiłkowe po którym następuje pobór krwi kapilarnej z opuszki palca, trwa około czterech minut. Podczas trwania próby wysiłkowej w sposób ciągły rejestrowana jest częstość skurczów serca. Po wykonanej analizie uzyskujemy wartości PPA w postaci wielkości obciążenia wysiłkowego oraz HR.
  • Druga ze stosowanych przez nas metod to metoda nieinwazyjna, opierająca się na obserwacji zmian dotyczących wymiany gazowej. PPA oceniany tą metodą nosi nazwę progu wentylacyjnego (VT). I w tym przypadku stosujemy wysiłek ciągły o wzrastającej intensywności, podczas którego przy użyciu ergospirometru rejestrujemy zmiany czynności układu krążenia oraz oddechowego. Do określenia progu wentylacyjnego wykorzystujemy metodę „V-slope”. Polega ona na komputerowej analizie regresji liniowej krzywej wzrostu produkcji CO2 wobec krzywej wzrostu zużycia O2 i określenia momentu, w którym wzrost produkcji CO2 nieproporcjonalnie przekracza wzrost zużycia O2.

Wyposażeni w wyniki powyższych badań wydolnościowych w sposób świadomy, zaprogramowany, a przede wszystkim zindywidualizowany możemy uczestniczyć we wszelkich rodzajach aktywności ruchowej.