Skręcenie stawu skokowego - przyczyny
Zwichnięcie kostki to bardzo częsta kontuzja występująca nie tylko w sporcie zawodowym lub amatorskim, ale również przytrafiająca się podczas wykonywania codziennych prac domowych. Wynika to głównie ze skomplikowanej budowy stawu skokowego z mocno rozbudowanym aparatem więzadłowym oraz działania wielu sił zewnętrznych powodujących liczne przeciążenia stawu skokowego podczas poruszania się. Ryzyko urazu jest najczęściej powiązane z aktywnością, która wymaga dużych ruchów skrętnych (np. podczas gry w tenisa czy koszykówkę), ale też w trakcie biegania po nierównym terenie. Zwichnięcie stawu skokowego czy skręcenie kostki ma związek z obciążeniem po nieprawidłowym ułożeniu stopy w trakcie biegu, lądowania przy skoku, a nawet – podczas marszu. Wśród możliwych przyczyn urazu występuje także suma wcześniejszych kontuzji, dysbalans mięśniowy (nierównowaga mięśniowa), zaburzenia priopriocepcji (czucia głębokiego), uogólniona wiotkość więzadłowa i nieprawidłowa praca stopy (biomechanika) podczas ruchu (płaskostopie).
Skręcona kostka jest to naciągnięcie lub rozerwanie więzadeł z uszkodzeniem torebki stawowej. Najczęściej uszkodzeniu ulega więzadło skokowo-strzałkowe przednie, które jest głównym stabilizatorem stawu skokowego. Rzadziej, głównie w wyniku cięższych obrażeń, uszkodzeniu może ulec więzadło piętowo-strzałkowe.
- skręcenie boczne - podeszwa stopy wykręca się do wewnątrz, przez co uszkadzane jest więzadło skokowo-strzałkowe
- skręcenie zewnętrzne - podeszwa stopy wykręca się na zewnątrz, powodując uraz więzadła trójgraniastego.
Skręcona kostka - objawy
Skręcenie stawu skokowego lub skręcenie śródstopia jest związane z częściowym lub całkowitym uszkodzeniem struktur torebkowo-więzadłowych kompleksu skokowego. Dlatego ważne jest, aby określić mechanizm, w jakim doszło do danego urazu. Zakres odczuwanych objawów jest często uzależniony od stopnia uszkodzenia tkanek.
Trzystopniowa skala skręcenia stawu skokowego:
- skręcenie kostki I stopnia: naciągnięcie więzadeł i torebki stawowej, niewielki ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości, bez niestabilności
- skręcenie kostki II stopnia: rozerwanie torebki stawowej i częściowe zerwanie więzadeł, znaczna bolesność, wyraźny obrzęk, częściowa niestabilność, chód z utykaniem
- skręcenie kostki III stopnia: rozerwanie torebki stawowej i całkowite przerwanie więzadeł, niestabilność stawowa z dużym obrzękiem i bolesnością, trudności z chodzeniem
Najczęstszym miejscem odczuwania objawów będzie przednio-boczna część stawu skokowego, co może sugerować uszkodzenia więzadła skokowo-strzałkowego przedniego. Zwichnięcie kostki może być bardzo poważne. Biorąc pod uwagę złożoność urazu, warto jednak zasięgnąć opinii ortopedy, diagnosty czy fizjoterapeuty, by zabezpieczyć stopę przed powiększeniem urazu lub możliwie przyspieszyć powrót do aktywności.
Skręcenie kostki – pierwsza pomoc
Podobnie jak przy innych urazach sportowych, pierwszą pomocą dla uszkodzonego stawu skokowego jest zastosowanie schematu PRICE. Jest on najczęściej stosowany w przypadku urazów pierwszego stopnia, głównie do postępowania natychmiastowego. Nie obejmuje on jednak czynności w dalszych fazach gojenia się tkanek.
P – protection (ochrona) czyli zabezpieczenie bolącego miejsca przed powtórnym urazem;
R – rest (odpoczynek) czyli ograniczenie ruchu, aby zapewnić odpoczynek i regenerację nadwyrężonych tkanek;
I – ice (schładzanie) czyli stosowanie okładów z lodu (najlepiej gotowe kompresy żelowe) w celu zmniejszenia obrzęku;
C – compression (kompresja) czyli zastosowanie delikatnego ucisku w celu zmniejszenia stanu zapalnego i obrzęku;
E – elevation (uniesienie) czyli podniesienie kończyny powyżej linii serca, co powinno ograniczyć rozrost obrzęku.
Innym powszechnie stosowanym protokołem postepowania pourazowego jest POLICE. W tym schemacie już od pierwszych dni po urazie planuje się strategię postępowania, bazując na dozowaniu optymalnych obciążeń, które pozwolą utrzymać pamięć ruchową w obrębie uszkodzonego stawu.
P – protection (ochrona) czyli zabezpieczenie ortopedyczne urazu z zastosowaniem różnych form tapingu, w tym również tapingu sztywnego, który ograniczy zakres ruchu w stawie, nie pozwalając na pogłębienie kontuzji;
OL – optimal loading (optymalne obciążanie) czyli dopuszczenie do stopniowego ruchu uszkodzonego stawu, który będzie mobilizował gojenie się tkanek , a granicą działań terapeutycznych będzie pojawiające się doznania bólowe;
I – ice (schładzanie) czyli sytuacja podobna jak w przypadku PRICE, choć niektóre źródła mówią o nie traktowaniu urazu lodem dosłownie. Chodzi o obniżenie metabolizmu w wyniku zmniejszenia przepływu krwi przez ochładzane tkanki. Skrajnie niskie temperatury, trzymane w czasie dłuższym niż 8 min, mogą doprowadzić do efektu odwrotnego, czyli zwiększenia obrzęku;
C – compression (kompresja) czyli zastosowanie delikatnego ucisku w celu zmniejszenia stanu zapalnego i obrzęku;
E – elevation (uniesienie) czyli podniesienie kończyny powyżej linii serca, co powinno ograniczyć rozrost obrzęku.
Ostatnio jednak mówi się co raz częściej o jeszcze innym protokole zwanym PEACE&LOVE, składającego się z dwóch części: PEACE (spokój), którym powinniśmy się kierować zaraz po urazie tkanek miękkich oraz LOVE (miłość) w dalszych dniach po urazie.
Faza I - PEACE
P – protect (ochrona) czyli ograniczenie ruchu na 2-3 dni, co ma zminimalizować ryzyko pogorszenia obecnego stanu. Uszkodzone tkanki powinny zostać odciążone, aby zminimalizować ból;
E – elevation (uniesienie) czyli analogicznie jak w schemacie PRICE, uniesienie kończyny powyżej poziomu serca, aby ograniczyć rozrost obrzęku i ułatwić odprowadzenie płynu z kończyny;
A – avoid anti-inflammatories (unikanie środków przeciwzapalnych) czyli pozwolenie, aby stan zapalny przyczynił się do stopniowej regeneracji uszkodzonej tkanki. Hamowanie tego procesu przy zastosowaniu środków przeciwzapalnych lub nawet krioterapii utrudnia stworzenie silnej tkanki;
C – compression (kompresja) czyli zastosowanie ucisku za pomocą bandaży elastycznych lub kinesiotapingu, co ma zmniejszyć obrzęk;
E – education (edukacja) czyli nauczanie procedur postępowania w urazach. Bardzo ważny element procesu leczenia, ponieważ skuteczność rehabilitacji w dużej mierze zależy od współpracy pacjenta z fizjoterapeutą.
Faza II - LOVE
L – load (obciążenie) czyli dopuszczenie do optymalnego obciążania stawu objętego urazem. Zaleca się powrót do czynności dnia codziennego z uwzględnieniem bezbolesnego zakres ruchu.
O – optymism (optymizm) czyli optymistyczne nastawienie pacjenta do rehabilitacji, co według tego protokołu, obok edukacji pacjenta, stanowi najważniejszy składnik w jego prawidłowym powrocie do zdrowia;
V – vascularisation (unaczynienie) czyli pobudzanie układu sercowo-naczyniowego ma stanowić wsparcie w leczeniu urazów układu mięśniowo-szkieletowego;
E – exercise (ćwiczenia) – czyli zaleca się stosowanie kilka dni po urazie bezbolesnej aktywności fizycznej, co ma przywrócić mobilność, siłę oraz czucie ciała.
Osoba kontuzjowana i podejrzewająca skręcenie stawu skokowego powinna unikać czynności zwiększających przepływ krwi i narastanie obrzęku np.: nadmiernie obciążać kontuzjowany staw skokowy, stosować maści o działaniu rozgrzewającym czy ciepła w postaci gorącej kąpieli.
Szczegółowa diagnostyka oparta o badanie fizykalne, RTG i USG, w przypadku skręcenia stopy jest niezbędna. Pozwala ustalić stopień urazu oraz wykluczyć poważniejsze zmiany, jak: pęknięcia, złamania czy przemieszczenia. |
Skręcona kostka często wymaga dalszego leczenia, które jest uzależnione od stopnia uszkodzenia stawu skokowego. Jeśli ortopeda podczas badania klinicznego, wspierając się badaniem obrazowym, wyeliminuje wszystkie poważne patologie (np. złamanie) można od razu rozpocząć działania usprawniające pod okiem fizjoterapeuty. Rehabilitacja stawu skokowego wymaga szybkiej interwencji w postaci wdrożenia indywidualnego programu z optymalnie dostosowanymi obciążeniami. Przyspiesza to powrót do aktywności oraz zabezpiecza przed kolejnymi urazami w przyszłości. Skręcony staw skokowy staje się słabszy i podatniejszy na kolejne urazy.
Skręciłaś/skręciłeś kostkę? Znajdź ortopedę z Rehasport w popularnych lokalizacjach: |
Rehabilitacja stawu skokowego po skręceniu jest na początku ukierunkowana na redukcję bólu, zmniejszenie obrzęku oraz przywrócenie pełnego ruchu w stawie. Kolejnym etapem rehabilitacji jest trening stabilizacyjny, który ma na celu odbudowę stabilności w stopie. Należy jednak pamiętać, że przy powrocie do sportu, po obszernym uszkodzeniu stawu skokowego, warto na początek zastosować stabilizator. Skręcony staw skokowy powinien być dobrze usztywniony.
Skręcenie stawu skokowego leczenie
Skręcenie kostki lub zwichnięcie stawu skokowego leczone są w zależności od rodzaju i skali urazu:
- Skręcenie stawu skokowego I stopnia (najłagodniejsze skręcenie stopy): zaleca się jedynie chłodzenie stawu, ograniczenie ruchu oraz noszenie stabilizatora. Powrót do zdrowia trwa około 10 dni.
- Skręcenie stawu skokowego II stopnia: schładzanie, odciążanie nogi do ustąpienia bólu, noszenie stabilizatora.
- Skręcenie stawu skokowego III stopnia (najcięższe skręcenie stawu skokowego): schładzanie, odciążanie nogi przez około trzy tygodnie oraz noszenie stabilizatora przez ok. sześć tygodni. Tutaj często leczenie zachowawcze okazuje się niewystarczające i konieczna może okazać się operacja - artroskopia stawu skokowego.
Rehabilitacja po skręceniu kostki
W większości przypadków po urazie skręcenia stawu skokowego należy przejść fizjoterapię. Po urazach II i III stopnia zalecana jest rehabilitacja stawu skokowego, która pozwoli przywrócić pełną funkcję stopy. Fizjoterapeuta pokaże także ćwiczenia na staw skokowy, które poprawią czucie głębokie, ogólną stabilizację, a przez to zmniejszą ryzyko na ponowne zwichnięcie kostki. Należy pamiętać, że staw skokowy będzie w przyszłości bardziej podatny na kolejne kontuzje, dlatego też warto stosować się do zaleceń lekarza i dbać o profilaktykę przeciwurazową.
Rehabilitacja stawu skokowego poprawia ogólną stabilizację. Znajdź fizjoterapeutę z Rehasport w popularnych lokalizacjach: |
Podstawowym elementem postępowania po skręceniu kostki są odpowiednio dobrane ćwiczenia, zaś proces rehabilitacji powinien być nadzorowany przez fizjoterapeutę lub lekarza prowadzącego. Trudność ćwiczeń jest dobierana indywidualnie i ulega stopniowej progresji w zależności od etapu. Ich wykonywanie może uchronić przed wystąpieniem kolejnej kontuzji.
Ćwiczenia stabilizacji i propriocepcji:
Ćwiczenia statyczne na podłożu stabilnym po skręceniu stawu skokowego
Podstawowym ćwiczeniem jest stanie na jednej nodze przy oczach otwartych i zamkniętych. Kolejne ćwiczenia również są wykonywane w staniu na jednej nodze, w czasie których wykonujemy wspięcia na palce, półprzysiad czy przenoszenie drugiej nogi w różnych kierunkach, tzw. „cztery strony świata”.
Ćwiczenia statyczne na podłożu niestabilnym po skręceniu kostki
Kolejnym etapem będzie wykonywanie ćwiczeń wymienionych powyżej na różnym podłożu, takim jak: materac, poduszka, dysk sensomotoryczny, Bosu czy trampolina.
Ćwiczenia dynamiczne na podłożu stabilnym po skręceniu stawu skokowego
W tej części wykonujemy różnego rodzaju wykroki w przód i w tył, przeskoki jednonóż przez niskie przeszkody czy wyskoki obunóż z lądowaniem na jednej nodze. Ćwiczenia te mają na celu imitowanie czynności funkcjonalnych oraz adaptowanie stawu do obciążeń, którym będzie poddawany na co dzień.
Ćwiczenia dynamiczne na podłożu niestabilnym po skręceniu kostki
Kolejnym etapem będzie wykonywanie ćwiczeń wymienionych powyżej na różnym podłożu. Wykroki możemy wykonywać na poduszkę lub dysk równoważny, wyskoki i przeskoki zaś na materacu lub poduszkach sensomotorycznych. Ćwiczenia tego typu stosowane są w końcowej fazie rehabilitacji.
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie w obrębie goleni:
Ćwiczenia wzmacniające grupę mięśni strzałkowych
Mięśnie strzałkowe podczas podwichnięcia bocznego ulegają nagłemu, nadmiernemu rozciągnięciu, co skutkuje ich nieprawidłowym funkcjonowaniem. Izolowane wzmacnianie mięśni strzałkowych, zarówno w skróceniu, jak i podczas wydłużania się mięśnia (tzw. ruch ekscentryczny) pozwala na odtworzenie ich prawidłowej funkcji. Ruch stopy na zewnątrz pobudza działanie tych mięśni.
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie prostowniki stawu skokowego (ruch tzw. zgięcia grzbietowego)
Mięśnie przedziału przedniego goleni również wspomagają ruch stopy na zewnątrz. Po urazie skręceniowym kierunek ten może wykazywać deficyt pod względem zakresu. Unoszenie stopy oraz palców w górę, pobudza mięśnie do wykonywania swojej funkcji.
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie grupy tylnej goleni
Istotnym elementem jest również wzmacnianie mięśni łydki (trójgłowy łydki, piszczelowy tylny), gdyż pomimo ich nadmiernego napięcia wykazują one również osłabienie, co przyczynia się do nieprawidłowego odbicia się od podłoża podczas chodu. Niewydolność mięśnia piszczelowego tylnego może skutkować bólem w obrębie jego ścięgna po stronie przyśrodkowej stopy.
Ćwiczenia przygotowała: mgr Natalia Reke, fizjoterapeutka Rehasport Gdańsk.
Odbudowa prawidłowej funkcji stawu skokowego po skręceniu
Po urazie w obrębie stawu skokowego dochodzi do odruchowego odciążania urażonej kończyny. Wpływa to również na duże grupy mięśniowe w obrębie stawu kolanowego czy biodra. Istotna jest tutaj szczegółowa ocena jakości wykonywanego ruchu oraz funkcji całej kończyny dolnej podczas testów funkcjonalnych pod nadzorem fizjoterapeuty. Przed przystąpieniem do treningu dynamicznego wyrównanie występującego dysbalansu jest kluczowe.
Jak zapobiegać skręceniom stawu skokowego?
Skręcenie kostki (skręcenie stawu skokowego) jest kontuzją typu nagłego i ciężko jest zadbać o jej pełną profilaktykę. Warto jednak zwrócić większą uwagę na trening ogólnorozwojowy, ponieważ brak stabilizacji oraz nadmierne ruchy tułowia również są czynnikami predysponującymi do urazu. Powinien on być ukierunkowany na wyrównanie dysbalansu mięśniowego, poprawę stabilizacji całej kończyny dolnej oraz poprawę wzorców ruchowych charakterystycznych dla wykonywanej funkcji.
Stopy stanowią ważny element całego układu lokomocyjnego. To na nich spoczywa ciężar ciała. To od nich też zależy, czy nasze stawy są stabilne. Podeszwa stopy to bardzo ważna część ciała, która zbiera informacje o nierównościach terenu, dzięki którym układ nerwowy może wygenerować natychmiastową odpowiedź poprzez napięcie mięśni. Każda nieprawidłowość w rejonie stopy, jak: płaskostopie, stopa wydrążona czy szpotawość i koślawość pięty, może wpływać na nieprawidłowe ustawienie kolana, biodra, a także kręgosłupa. Również odwrotnie, dysbalans w obrębie np. biodra będzie rzutował na staw skokowy i stopę.
Skręcenie kostki można wyleczyć w Rehasport w miastach: Warszawa, Poznań, Gdańsk oraz Konin.
Powiązane artykuły:
- Poznaj inne możliwe urazy stopy i stawu skokowego.
- Ból kostki bocznej.
Bibliografia:
- Journal of Education, Health and Sport - "Kompleksowe postępowanie fizjoterapeutyczne w skręceniu stawu skokowego" - Paulina Brzezińska, Jan Mieszkowski - 2015
- "Skręcenie stawu skokowego i następstwa jego leczenia" - Monika Bilewicz, Robert Stebe, Anna Czerkies - 2012
- National Library of Medicine - "Acute Ankle Sprain" - Scott W. Melanson; Victoria L. Shuman.- 2022
- Sports-Health - "Ankle Sprain and Strain Signs and Symptoms" - Julia Bruene, MD - 2014